Projekt Kolano

„Warto dzielić się swoją historią, aby pomóc, dać siły i motywację każdemu przeżywającemu podobne cierpienie.”

Tragiczna 18-tka

Historia problemów z kolanem trwała długo. Jej początek miał miejsce od wypadku w wieku 18 lat – potrącenie idącej pieszo przez pijanego kierowcą. Rok 1998, dodatkowo szpital w małej miejscowości – oceniono kolano bardzo ogólnie, bez szczegółowych badań. Stwierdzono obicie. Pozostały na moich kolanach wyraźne blizny.

Życie w pasji

Na studiach zrodziło się we mnie uczucie do sportów, między innymi siłowych oraz do biegania. Oczywiście aktywnością, którą praktykowałam od lat młodzieńczych, był taniec. Niestety po wypadku zaczęłam odczuwać ból, szczególnie
w prawym kolanie.  Ból narastał, a ja mimo wszystko wciąż ćwiczyłam siłowe gritt’y, body combat’y, boks. Sport stanowił ucieczkę od stresu codziennego (co pozostało do dziś). W tym jednak przypadku powinnam powiedzieć stop i szukać właściwego lekarza, który rozpoznałby przyczynę bólu znacznie szybciej.

Trudny wybór

Często w mniejszych miejscowościach występuje brak lekarzy specjalistów, którzy posiadają szeroką bazę doświadczeń
w danej tematyce schorzeń, brakuje lekarzy godnych polecenia zwłaszcza w tematyce ortopedii sportowej. Niestety zarządzanie informacją w tym temacie jest jeszcze niedopracowane. Każdy organizm jest inny, a im większe doświadczenie lekarzy w danym schorzeniu, tym większe prawdopodobieństwo właściwej diagnozy. Na ówczesny czas, trudno mi było znaleźć sprawdzonych lekarzy ortopedów, działających w ramach NFZ, bądź dodatkowego ubezpieczenia pracowniczego. Szukałam długo. Odbyłam wizytę u wielu. Pierwszy ortopeda stwierdzał przeciążenie treningami. Kolejny poradził kosztowne zastrzyki z kwasu hialuronowego, które po zastosowaniu nie pomogły. Kolejno otrzymałam skierowanie na artroskopię, na którą w ramach NFZ musiałabym oczekiwać min. 2 lata (jak długo czeka się obecnie?). Zarejestrowałam się na artroskopię w szpitalu. Co ciekawe żaden z lekarzy nie skierował na USG, rezonans. Jeszcze wówczas nie zastanawiałam się nad tym –  dlaczego… (wiesz dlaczego?). Szukałam wciąż dobrego specjalisty, zdobywałam nowe opinie, wówczas już poza miejscem zamieszkania oraz już prywatnie (poniosłam wysoki koszt wizyt).

Za poleceniem kolejnego znajomego udałam się do ortopedy oddalonego o 150 km. Droga wyprawa, droga wizyta, lekarz polecił RTG, zrobił USG, stwierdził, że jest to problem z chrząstką i potwierdził konieczność artroskopii na NFZ (oczekiwanie około 3 lata), bądź prywatnie 10 000 zł (to było w początkach roku 2018, a moja pensja nie stanowiła nawet 1/4 tej sumy).  Kolejny lekarz w miejscowości oddalonej o 30 km – kolejna płatna wizyta oraz stwierdzenie, że stan kolan jest zły, że lewe kolano wkrótce będzie w podobnym stanie, że trzeba artroskopię – płatną 5 000 zł, a jeśli konieczna będzie bardziej złożona operacja, to różnicę pokryje NFZ. Nie chciałam zgodzić się na zabieg, czułam że to jeszcze nie ten lekarz… Ból narastał, już nie ćwiczyłam.

Idąc dalej, terapeuta manualny zapytał o historię z kolanem, co ciekawe zapytał o inne życiowe problemy, wysłuchał historii życia. Opinia – problemy z kolanem wynikają ze sprzężeń układu nerwowego. Stres, jakiego doświadczam ma wpływ na ból w kolanie. Poinformował, iż nie jest konieczna operacja, a turnus rehabilitacyjny w jego poradni. Koszt takiego turnusu to  3 000 zł / tydzień (był wówczas rok 2017). Taki turnus byłby dla mnie rajem, jednak nie dawał gwarancji pełnego uporania się z kolanem. Szukałam dalej.

Z kolejnego polecenia udała się do gabinetu terapii manualnej pod Poznaniem. Doktor zapytał również o sytuację życiową, sprawy zawodowe oraz prywatne. Przedstawiłam wydarzenia z dnia codziennego, wspomniałam o ciężkich sytuacjach … Zapytał o …. Zszokowana odpowiedziałam, że pracuje nad tym. Doktor polecił zrobienie kilku ćwiczeń, dotknął kolana, stwierdził, że nie trzeba operacji, że problem jest w głowie. Zalecił tygodniową terapię u siebie. Koszt 3 500 zł. Byłam zaskoczona całą rozmową, która wywołała synergicznie wielki chaos i zadumę. Nie wiedziałam, co zrobić… Potrzebowałam takiego turnusu również z uwagi na potrzebę uwolnienia ze złych emocji, jednak z drugiej strony zastanawiające było to, iż narastający ból w kolanie można usunąć bez ingerencji w ciało. Ciało i dusza decydują o naszym samopoczuciu, jednak przypadki złamań kości potwierdzają, że jeśli nie zastosuje się odpowiedniego leczenia, przywrócenia uszkodzonej części, kości we właściwe miejsce, to można być pewnym (prędzej, czy później) kalectwa. W moim przypadku z tym związany był bowiem już sam ból. Jakaś część składowa w moim kolanie była w niewłaściwym miejscu, bądź wystąpiła luka składowa, którą należało skorygować/uzupełnić.

Projekt operacja

W mojej opinii każdy zabieg, operacja jest projektem, którego Project Managerem jest lekarz prowadzący. Przy wyborze lekarza, miejsca zabiegu powinniśmy kierować się synergią informacji składających się na kapitał intelektualny danego projektu. Przytoczę tutaj koncepcję zarządzania kapitałem intelektualnym H. Saint – Onge.

Schemat 1.1. Formy kapitału intelektualnego według H. Saint – Onge.

Źródło: M. Zadłużna, praca doktorska, Rola kapitału intelektualnego w zarządzaniu przedsiębiorstwem sektora energetycznego, UEP, Poznań 2016, s. 28.

Na kapitał intelektualny projektu operacji/zabiegu składa się kapitał ludzki tj. lekarz prowadzący, jego doświadczenie, kompetencje, a także grupa osób biorąca udział w operacji. Kapitał ludzki jest powiązany z kapitałem klientów, na który składają się liczba przeprowadzonych operacji/zabiegów z opisem ich rodzaju, wyróżników, efektu końcowego, a także metodologii operacji. Sposób przeprowadzenia operacji wiąże się natomiast z kapitałem strukturalnym, który stanowi wyposażenie sali operacyjnej, tj. maszyny, urządzenia technologiczne, środki medyczne, środki stosowane w zachowaniu przyjętych norm bezpieczeństwa, związanych np. z COVID-19, itp. Należy w tym miejscu zaznaczyć, iż na poszczególne kapitały składają się mierniki jakościowe oraz ilościowe. Przykładowo:

• Mierniki ilościowe kapitału ludzkiego to: liczba lekarzy podczas zabiegu, liczba pielęgniarek, liczba przeprowadzonych zabiegów danego rodzaju przez lekarzy itp. Mierniki jakościowe: kompetencje, certyfikaty lekarzy w danym zakresie schorzenia, rodzaje wyleczonych/usuniętych schorzeń, itp.
• Mierniki ilościowe kapitału klienta to: liczba klientów operowanych z tytułu danego schorzenia, liczba opinii wystawionych po 3 miesiącach od operacji, itp.
• Mierniki jakościowe kapitału klienta: treść pozytywnych opinii wystawionych po 3 miesiącach od operacji, rodzaje przeprowadzonych operacji, itp.
• Mierniki ilościowe kapitału strukturalnego: liczba wykorzystanych maszyn i urządzeń, liczba zużytych środków medycznych, itp.
• Mierniki jakościowe kapitału strukturalnego: rodzaje wykorzystanych maszyn i urządzeń, technologii medycznych, rodzaje wykorzystanych środków medycznych, itp.

Dodam, iż na podstawie wyróżnionych mierników kapitału intelektualnego tworzę w swojej analityce macierz istotności organizacji, która ukierunkowuje jej strategię działania / rozwoju.

Tak, zdobycie informacji dotyczących wymienionych wskaźników jest trudne i wymaga czasu. Jednak w czasie rozwijającego się zarządzania informacją przy mniejszym, bądź większym wysiłku jest możliwe wyszukanie i scalenie informacji, które pozwolą nam podjąć w czas decyzję, gdzie chcemy się leczyć. Najistotniejsze jest skuteczne zarządzanie czasem – kiedy coś dolega, bądź/oraz mamy zagrożenie genetyczne daną chorobą, korzystnie zorientować się w wyborze lekarza, gabinet znacznie wcześniej. Z tego powodu proces poszukiwania właściwego lekarza w moim przypadku, trwał tak długo a projekt zakończył się sukcesem.

Operacja w Rehasport Poznań

Jest duże prawdopodobieństwo, iż w wyniku wypadku, tego w wieku 18 lat, doszło do przesunięcia rzepki, czego nie można było stwierdzić bez badań. Nie zrobiono prześwietlenia, nie zrobiono USG kolana (nie wiem, czy w 1998 r. w mieście w jakim mieszkałam był dostępny rezonans – wątpię w to). Latami, rzepka położona w niewłaściwym miejscu powodowała starcie chrząstki. Aktywność sportowa to przyśpieszała. Doktor habilitowany Tomasz Piontek (ortopeda z dużym doświadczeniem w obszarze: stopa i staw skokowy, kolano, biodro –  https://www.rehasport.pl/ortopeda/tomasz-piontek,17430,d,4313 z kliniki REHASPORT w Poznaniu), na podstawie rezonansu opisał powyższą sytuację, polecił rozszerzoną operację – odbudowa chrząstki przy zastosowaniu membrany kolagenowej. Koszt operacji około 15 000 zł. Musiałam przemyśleć…

Wielu lekarzy, różne opinie. Nie dla każdego lekarza istotny był rezonans, a prostsze było wypisanie skierowania na artroskopię, na którą w ramach NFZ oczekuje się latami. Najprostszy zabieg na kolano, bez gwarancji pełnego wyleczenia. Podczas operacji prywatnej u wybranych ortopedów artroskopia mogła zostać dokonana szybciej, jednak polecenia słowne innych osób nie stanowią gwarancji o wysokiej jakości danego kapitału intelektualnego. Nie wiesz jakim doświadczeniem w podobnym schorzeniu wykazuje się dany kapitał ludzku – lekarz, nie znasz bowiem wartości kapitału klienta oraz związanej z nim oceny jakości wykonywanych usług lekarza operującego. Ponadto, nie wiesz, jakim kapitałem strukturalnym oraz innowacyjnym charakteryzuje się gabinet, w jakim przeprowadzony zostanie zabieg. Na pewno w przypadku prywatnej służby zdrowia wyższy niż w ramach NFZ może okazać się kapitał relacji – pacjent zapłaci, więc powinien być obsłużony lepiej aniżeli w ramach NFZ (choć zaznaczam, że nie zawsze).

REHASPORT – bez długiego oczekiwania, w warunkach wyższej klasy, profesjonalnie, lecz drogo. Terapeuci manualni twierdzą, że wyleczę się bez operacji w ramach terapii, jako połączenie z Placebo. Którego wyboru dokonać?

Chirurg stwierdza dane uszkodzenie na podstawie profesjonalnego i wiarygodnego badania (należy zwracać uwagę również na technologię rezonansu. Jak wskazał docent Piontek „MR powinien mieć minimum 1,5 Tesla. MR powinien być obsługiwany przez profesjonalna obsługę: Technika MR i Lekarza Radiologa. To oni ustalają jakie skany, jakie obrazy wygenerować w badaniu, by dobrze określić patologie. Niestety często MR nawet za pieniądze jest jak maszynka, której nie obsługują profesjonaliści”. To cenna uwaga zwracająca uwagę, niestety w takich miejscach bieżącej analizie podlegać powinien kapitał ludzki, pracujący z misją dobra dla drugiego człowieka, a nie tylko po to, aby „odbębnić robotę”.  Podobnie w przypadku kapitału ludzkiego na wyższych stanowiskach medycznych. Chirurg posiada rozbudowaną wiedzę o przyczynach i skutkach dolegliwości i jemu zależy na przeprowadzeniu skutecznej operacji, nie na serii kolejnych wizyt. Po długim zastanowieniu, zdecydowała się na operację.

Przygotowałam się odpowiednio do dłuższego zwolnienia lekarskiego (…). Zorientowała się w rehabilitacji pooperacyjnej. Choć niestety przez brak wiedzy nie odbyłam kilku zabiegów przed samą operacją, co jest również wskazane, szczególnie w przypadku osób od najmłodszych lat uprawiających sporty.  Operacja odbyła się w październiku 2018 r. Była to bardzo złożona operacja, przywrócenie rzepki do właściwej pozycji, odbudowa chrząstki. W szpitalu przebywałam 2 dni. Pierwsze dni były straszne. Noga została strasznie poharatana. Jednak w szpitalu Rehasport w Poznaniu czułam się naprawdę luksusowo, co sprawiło, iż ten najgorszy czas pooperacyjny nie dłużył się, minął szybko w miłej opiece. Czułam się bezpiecznie.

Kluczowy proces po operacji

Po operacji potwierdził się fakt, jak ważna jest rodzinna miłość –  choć nie zawsze okazywana słowem – to ma ona w takich sytuacjach wydźwięk pięknego działania w trosce oraz pomocy. Tato przywiózł mnie ze szpitala z Poznania do domu rodzinnego. Byłam w pierwszych dniach mocno ograniczona ruchem, nie byłam w stanie samodzielnie funkcjonować. Od pierwszych dni wymagane były ćwiczenia rehabilitacyjne. Nie zdawała sobie wcześniej sprawy z tego, że operacja operacją, ale właśnie rehabilitacja – w przypadku kolana osoby z pasją sportu szczególnie fizjoterapia sportowa – jest kluczowa.

Rehabilitacja medyczna – to całość działań, które prowadzą do przywrócenia sprawności człowiekowi na które składają się fizjoterapia, terapie psychologiczne, neurologiczne, kardiologiczne.

Fizjoterapia – to aktywność fizyczna odpowiedzialna za przywrócenie bądź poprawę sprawności ruchowej. Ma ona na celu eliminację bądź zmniejszenie bólu i przywrócenie sprawności fizycznej.

W czasie 2 tygodni po operacji zaczęłam dojeżdżać do gabinetu rehabilitacyjnego. Ćwiczyłam dodatkowo sama w domu, bowiem zależało mi bardzo na szybkim powrocie do sprawności. Niestety nie mogłam się poruszać, nie mogła siedzieć przy biurku (tego brakowało bardzo). Moja codzienność to głównie leżenie oraz ćwiczenia. Wymagało to wyrobienia w sobie ogromnej dozy cierpliwości oraz siły. Osobie samotnej przychodzi to trudniej. Poświęcałam dni na rozmyślania o życiu prywatnym oraz zawodowym. Uczyłam się, brała udział w szkoleniach z zarządzania projektami, opracowała ideę zainicjowania Lean Management. Obserwowała, kto interesuje się moim samopoczuciem, kto mnie odwiedza… Byłam niezmiernie wdzięczna przede wszystkim rodzinie oraz wybranym znajomym. To niezwykle kojące, kiedy widzisz, iż najbliżsi, również znajomi pytają, jak się czujesz, czy czegoś potrzebujesz. To cegiełka do od-budowania zdrowia, kiedy bliskie, znajome Tobie osoby odwiedzają Cię w chorobie, kiedy pytają jak się czujesz.

Wracając do leczenia, mijały tygodnie, schodził obrzęk, kolano baaaardzoooo powoli, jednak goiło się. Bolało wciąż, jednak zgięcie w kolanie zwiększało się. Wciąż jeździłam w to samo miejsce rehabilitacji – należy zaznaczyć, iż nie był to gabinet fizjoterapii sportowej, a rehabilitacji medycznej, bardziej ogólnej. W Kaliszu gdzie wówczas mieszkałam nie znalazłam fizjoterapii sportowej. Odbyłam kilka fizjoterapii u osoby z kwalifikacjami fizjoterapeuty sportowego, jednak miało to miejsce w miejscowości oddalonej o 30 km, dodatkowo koszt jej był duży – 180 zł (fizjoterapia, jaką odbywałam po operacji to koszt 80 zł). Różnica w rehabilitacji, a fizjoterapii polegała na formie. Fizjoterapeuta sportowy rozmasowywał poszczególne mięśnie operowanej nogi i wskazywał ćwiczenia do indywidualnego wykonywania. Rozmasowywanie bolało bardzo mocno i na tym polega przywrócenie do sprawności. Rozmasowanie zbitych pod wpływem stresu komórek. Rehabilitacja medyczna to głównie wykonywanie ćwiczeń pod kontrolą rehabilitanta. Zgięcie się zwiększało, koszty fizjoterapii również, jednak widziałam światełko w tunelu.

Byłam pewna, że wrócę do pracy po miesiącu…, niestety nie byłam w stanie. Minął drugi miesiąc zwolnienia, jeszcze kolano było niezagojone, jeszcze kulałam, jednak po konsultacji z lekarzem postanowiłam wrócić do pracy. Uradowana, stęskniona za pracą powróciłam do firmy. (…) 

Mój powrót do sprawności zatrzymał się. (…)

(…)

Koniec roku 2018 kulejąc znosiłam 12 lat pracy do samochodu. Upadłam psychicznie. Jeszcze bardziej, kiedy w trzecim dniu pracy w nowym budynku, na nieoznakowanym przejściu dla pieszych, pod samym budynkiem firmy (kolejny znak), zostałam potrącona przez samochód. Doznałam zbicia operowanego kolana.

Co ciekawe, mój stan emocjonalny, psychiczny był tak tragiczny, że pojawiały się w mojej głowie różne myśli. To potrącenie mnie przez samochód ściągnęłam własnymi myślami –  w końcówce grudnia 2018 roku podczas rozmowy ze znajomą Dominiką, której relacjonowałam historię mojego powrotu do pracy po L4. Wspomniałam jej wówczas, iż z uwagi na zły stan psychiczny nie miałabym nic przeciwko znów być na L4 – od stycznia 2019 i później od kwietnia tego samego roku znów byłam. Widziałam jadący samochód w dalszej odległości. Padał śnieg, byłam pewna, że się zatrzyma. Była to droga wewnętrzna, powinien jechać do 40 km/h. Nie zatrzymał. Przejechałam kawałek na jego masce.

Skonsultowałam sytuację z docentem Piontkiem – miałam uspokoić kolano miesiąc i wrócić stopniowo do ćwiczeń. Tak też zrobiłam. Niestety, kiedy wróciłam na rehabilitację, wróciliśmy od razu do ostrego ćwiczenia zgięcia, a to jeszcze nie był ten czas. Jak się dowiedziałam od fizjoterapeuty sportowego, wpierw trzeba rozmasować mięśnie, wyciszyć po urazie, a dopiero później wrócić do ostrego ćwiczenia zgięć. W konsekwencji stresu oraz niewystarczającego uspokojenia kolana powstały zrosty i konieczność kolejnej operacji – tym razem artroskopii (koszt 4 000 zł) i na marne wcześniejsza rehabilitacja i fizjoterapia. A mój stan psychiczny ….? Straszny.

Kwiecień 2019 – artroskopia i kolejne L4, kolejne zabiegi pooperacyjne. Wszystko na własną kieszeń Dodatkowy stres bowiem fizjoterapeuta sportowy przekazał, iż jeśli nie będę mieć właściwej fizjoterapii to grozi mi kalectwo (drugie po niedosłuchu), szok…. Zdecydowałam zatem na fizjoterapię w Ostrowie Wielkopolskim (30 min w cenie 180 zł) oraz w Rehasporcie w Poznaniu (godzina w cenie 130 zł). Dojeżdżałam regularnie (wyobraźcie sobie, jak jest obecnie wycenione moje kolano….). Tam masaże były profesjonalne i dodatkowo z regularnym pomiarem mięśni w obu nogach. Na tym polega powrót do sprawności – powrocie do proporcji mięśniowej w obu nogach. Wymaga to dużej uważności, dużego zaparcia, a także zasobu kluczowych informacji. Udało się, stopniowo zaczęłam kucać, wracać do szpilek. Długi czas czułam, jakby opaskę wewnątrz operowanego kolana. Rozluźniły ją różnego rodzaju ćwiczenia, w tym pływanie, rower, yoga, masaże, pobyt w sanatorium (o którym napiszę artykuł już wkrótce ).

3 lata od drugiej operacji – długi czas ćwiczeń, fizjoterapii. Jednak za bardzo zależało mi na powrocie do sprawności. Jestem konsekwentna.

Na dzień dzisiejszy znów chodzę, a nawet tańczę w szpilkach! 🙂  Jestem bardziej uważna na ludzi i więcej dbam o siebie.

Przez cały ten czas miałam możliwość poznać wiele ciekawych osób, które podzieliły się ze mną swoją cenną wiedzą, swoim czasem, osoby które dały mi moc motywacji. DZIĘKUJĘ każdemu z osobna!

Informacje są kluczem rozwoju w dobrych decyzjach. Szukajcie, a znajdziecie (..).

Uwagi końcowe:

1. Certyfikaty, dane o liczbie oraz rodzaju uleczonych schorzeń stanowią kluczowe informacje, niezbędne przy podjęciu decyzji o miejscu leczenia oraz o lekarzu prowadzącym. Pojedyncza rekomendacja nie jest wiarygodna.
2. Znaczące są informacje na temat schorzenia uzyskane: z rezonansu, konsultacji u kilku lekarzy w ramach NFZ, jak również w prywatnych klinikach (jeśli jest taka możliwość). Dwie identyczne diagnozy, to trafne diagnozy.
3. Nie każdy rezonans daje wiarygodny obraz. W tym przypadku warto również zasięgnąć informacji, kto dokonuje jego opisu. Korzystniej zainwestować więcej pieniędzy – zrezygnować z kilku wyjazdów, imprez – a zakupić badanie rezonansem w miejscu z dużą ilością rekomendacji.
4. Polecam Rehasport Poznań – leczenie w luksusie i profesjonalizmie, nasze zdrowie tego warte.
5. Rehabilitacja medyczna – zasadna w pierwszym miesiącu, max dwóch po operacji (zależnie od rodzaju problemu oraz operacji). W dalszej kolejności skuteczniejsza –
6. Fizjoterapia – kluczowa przed i po operacji – fizjoterapia sportowa kluczowa dla osób uprawiających regularnie sport.
7. Po operacji należy złożyć natychmiast do NFZ wniosek o sanatorium – długie oczekiwanie, a na 3 tygodnie skupienia tylko na zdrowiu w cudownym miejscu natury jest tego warte. Moim zdaniem 3 tygodnie to zbyt długo. Należy zmienić strukturę obsługi pacjentów. Wszelka wstępna dokumentacja powinna być obsłużona on-line przed przyjazdem. Pierwszy dzień to spotkanie z lekarzem i plan zabiegów łącznie z pierwszymi zabiegami. W ten sposób czas pobytu skróci się do 2,5 tygodnia. W zakresie zarządzania pobytem sanatoryjnym potrzebna duża zmiana organizacyjna. Jednak póki jest, skorzystać powinien każdy potrzebujący.
8. Po operacji – kolana szczególnie – przeżyjesz ciężki trening silnej woli a także cierpliwości. Pamiętaj, każdy organizm jest inny, do zgięcia u każdego pacjenta dochodzi w różnym czasie. Ważny jest balans, ćwiczyć, ale nie przesadzać z ćwiczeniami. Boli, jednak musisz ćwiczyć. Ważne – wybierz najlepszego fizjoterapeutę, ćwicz pod jego okiem jeśli nie przez cały, to przed dłuższy okres rekonwalescencji. Twój fizjoterapeuta musi mieć pełną wiedzę o operacji oraz o Tobie. Po około 1,5 miesiąca skonsultuj się z innym fizjoterapeutą, przedstaw jemu historię, poproś o opinię i rekomendowaną formę ćwiczeń. Wyczuj, czy pozostajesz przy pierwotnym fizjoterapeucie, czy zmieniasz. Rekomenduję fizjoterapeutę sportowego – warto.
9. Istotny jest pomiar siły mięśni i jej porównanie na obu kończynach. Ważne, aby poziom mięśni był zbliżony w obu kończynach. W Rehasporcie dokonywana jest Biomechaniczna Ocena Funkcjonalna, w tym na urządzeniu Biodex System 3 Pro, które umożliwia ocenę i trening dynamiczny mięśni w różnych zakresach biomechanicznych.
10. Liczy się rozmasowywanie mięśni (wskazana bańska chińska) oraz rozciąganie kończyn, np. operowana noga wyprostowana na blacie kuchennym, ręką ciągniesz stopę – palce stopy do siebie, leżąc na plecach przyciągaj wyprostowaną nogę do siebie, zdrowa noga leży na ziemi.
11. Stopniowo wracaj do wszystkich aktywności.
12. Droga nie jest krótka, a wyboista lecz ciekawa – jak życie. Szukaj, próbuj, wracaj do sprawności. Uda się!
13. Tam, gdzie jest rozwój – motywacja i docenienie pracowników, tam jest również gwarancja zdrowia psychicznego
    i fizycznego. Ignorancja sprzyja depresji. Opuść jak najszybciej dla swojego dobra miejsce ignorancji Twojego ponadprzeciętnego wysiłku.
14. Chcesz polecić lekarza ortopedę, fizjoterapeutę (z podziałem na ogólnych oraz sportowych) z Twojej miejscowości? Zamieść proszę komentarz ze szczegółowym opisem uszkodzenia, jego przyczynach. Zamieść dodatkowo informację o Twoim stylu życia, a także informacje o lekarzu prowadzącym, fizjoterapeucie, jego podejściu, metodzie leczenia, czasie leczenia. Takimi informacjami trzeba się dzielić.
15. Oferuję współpracę w ramach projektu udoskonalającego organizację działalności – również jednostek medycznych.

Uwaga! Podane ceny dotyczą okresu przed inflacją!